Niedoczynność tarczycy

Na czym polega niedoczynność tarczycy?

Niedoczynność tarczycy to stan, w którym tarczyca produkuje za mało hormonów (przede wszystkim tyroksyny), czego skutkiem jest uogólnione spowolnienie tempa metabolizmu. Niedoczynność tarczycy występuje częściej u kobiet niż u mężczyzn. Zaburzenia czynności tarczycy mogą być spowodowane przez wiele czynników, u osób dorosłych najczęstszą przyczyną niedoczynności jest przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy (choroba Hashimoto).

W początkowym okresie, zaburzona czynność tarczycy nieraz daje dużą zmienność objawów lub też dynamika narastania objawów jest powolna. Z tego względu wielu pacjentów może nie zdawać sobie sprawy, że za odczuwane dolegliwości odpowiada niedobór hormonów tarczycy. Nieleczona niedoczynność tarczycy prowadzi do powikłań w obrębie różnych układów ciała, a skrajnie niski niedobór hormonów tarczycy może być nawet stanem zagrażającym życiu.

Badanie tarczycy pod kątem niedoczynności przeprowadzane jest przez lekarza endokrynologa, który jednocześnie prowadzi ewentualne leczenie. Badania obrazowe, np. USG tarczycy, mogą być wykonywane przez lekarza radiologa. Rozpoznanie niedoczynności tarczycy i kontrola poziomu hormonów jest szczególnie ważna u kobiet w ciąży i małych dzieci. W przypadku pojawienia się niepokojących objawów wskazujących na choroby tarczycy, należy zasięgnąć konsultacji lekarskiej.

Niedoczynność tarczycy - Objawy u dorosłych

Choroby tarczycy często współwystępują z innymi schorzeniami, dlatego czasami trudno jest wychwycić objawy wskazujące na niedoczynność tarczycy. U dorosłych niedoczynność tarczycy objawia się spowolnieniem metabolizmu oraz wtórnymi zmianami w obrębie narządów i układów organizmu. Objawy będące skutkami niedoczynności tarczycy przedstawiono poniżej:

Skóra i włosy

Obserwuje się suchość i szorstkość skóry oraz nadmierne rogowacenie naskórka w okolicach kolan i łokci. Włosy stają się suche i łamliwe. Może również występować obrzęk tkanki podskórnej objawiający się pogrubieniem rysów twarzy, obrzękiem wokół oczu.

Układ sercowo-naczyniowy

Objawem ze strony układu krążenia jest spowolnienie rytmu serca. W badaniu EKG mogą występować cechy zaburzeń przewodnictwa. W nieleczonej niedoczynności tarczycy rzut minutowy krwi jest zmniejszony, co przekłada się na pogorszenie tolerancji wysiłkowej. U niektórych pacjentów występuje nadciśnienie tętnicze rozkurczowe.

Niedoczynność tarczycy może stanowić czynnik rozwoju miażdżycy. Niedobór hormonów tarczycy wpływa niekorzystnie na profil lipidowy, wzmaga krzepliwość krwi oraz wiąże się z występowaniem insulinooporności. Często chorobom tarczycy towarzyszą choroby serca. U niektórych pacjentów z niedoczynnością tarczycy stwierdza się niedokrwistość.

Układ pokarmowy

Objawy uciskowe wola tarczycowego to m.in. trudności z przełykaniem, chrypka oraz pogrubienie obrysu szyi. Zmniejszone wydzielanie hormonów tarczycy obniża perystaltykę jelit, prowadząc do zaparć. Zmniejszona aktywność mięśni gładkich zwiększa ryzyko wystąpienia kamicy pęcherzyka żółciowego.

Masa ciała

Spowolnienie tempa metabolizmu pociąga za sobą trudności w utrzymaniu prawidłowej masy ciała. Występuje skłonność do tycia, przyrost masy ciała i w efekcie często nadwaga - pomimo braku zmian w sposobie żywienia.

Układ nerwowo-mięśniowy

Osoby, u których występuje niedoczynność tarczycy, narzekają na szybką męczliwość, senność oraz trudności z koncentracją. Osoby te częściej popadają w stany depresyjne.

Układ rozrodczy

Kobiety zgłaszają zaburzenia miesiączkowania, często z występowaniem obfitych krwawień. Częściej dochodzi do cyklów bezowulacyjnych, co utrudnia zajście w ciążę. Przy nieleczonej niedoczynności tarczycy u kobiet w ciąży zwiększa się ryzyko poronień samoistnych.

Kasia z recepcji

Obserwujesz u siebie powyższe objawy niedoczynności tarczycy? Umów wizytę u lekarza endokrynologa i uzyskaj zalecenia lub plan leczenia.

Umów wizytę

Objawy niedoczynności tarczycy u dzieci

Odpowiedni poziom hormonów tarczycy warunkuje prawidłowy rozwój dziecka – szczególnie w okresie pierwszych 3 lat życia. Czynność tarczycy wpływa na rozwój ośrodkowego układu nerwowego oraz na procesy metaboliczne regulujące wzrost organizmu. Badania przesiewowe pozwalają wykryć u noworodka tzw. wrodzoną niedoczynność tarczycy. Zaniedbanie leczenia w okresie noworodkowym może powodować objawy takie jak: przedłużająca się żółtaczka fizjologiczna, zaparcia, obrzęk powiek i powiększenie języka. Dziecko jest nadmiernie senne i niechętne do aktywności. Wskutek zwiotczenia mięśni brzucha częściej pojawia się przepuklina pępkowa.

U starszych dzieci niedobór hormonów tarczycy może powodować spowolnienie tempa rozwoju, niski wzrost oraz opóźnienie umysłowe.

Przyczyny niedoczynności tarczycy

W zależności od przyczyn niedoczynności tarczycy wyróżnia się:

1. Niedoczynność pierwotną
   
   • Wrodzone zaburzenia dotyczące samego gruczołu tarczowego (hipoplazja, aplazja) lub enzymów uczestniczących w syntezie hormonów tarczycy,
   • Choroba Hashimoto – zapalenie tarczycy na tle autoimmunologicznym,
   • Podostre zapalenie tarczycy prawdopodobnie wywołane infekcją wirusową,
   • Polekowa niedoczynność tarczycy - przyjmowanie niektórych leków (np. leków przeciwpadaczkowych, interferonu alfa) lub przedawkowanie tyreostatyków,
   • Niedobór jodu lub jego nadmiar,
   • Dieta bogata w substancje goitrogenne (wolotwórcze), hamujące przyswajanie jodu,
   • Niedobór selenu w diecie,
   • Leczenie jodem radioaktywnym, operacyjne leczenie raka tarczycy,
2. Niedoczynność drugo- i trzeciorzędową związaną z zaburzeniami czynności przysadki mózgowej i podwzgórza,
3. Niedoczynność związaną z opornością tarczycy na hormon tyreotropowy - TSH (hormon produkowany przez przysadkę mózgową, stymulujący wydzielanie tyroksyny i trójjodotyroniny przez tarczycę).
4. Niedoczynność związana z opornością tkanek obwodowych na hormony tarczycy.

Choroba Hashimoto

Najczęstszą przyczyną niedoczynności tarczycy jest autoimmunologiczne zapalenie tarczycy typu Hashimoto. W schorzeniu tym dochodzi do produkowania przeciwciał skierowanych przeciwko tarczycy. Na chorobę Hashimoto cierpią głównie kobiety. Przeczytaj więcej o chorobie Hashimoto.

Poporodowe zapalenie tarczycy

Poporodowe zapalenie tarczycy rozwija się u kobiet w okresie połogu. Przyczyną jest zmiana funkcjonowania układu odpornościowego po urodzeniu dziecka – układ immunologiczny zaczyna atakować własną tarczycę. Proponuje się, że może być to związane ze sprzężeniem reakcji odpornościowych skierowanych przeciwko komórkom płodu pozostałym w organizmie matki (chodzi o komórki płodu przechodzące przez łożysko – tzw. zjawisko mikrochimeryzmu).

Niedoczynność tarczycy - diagnostyka

W razie zaobserwowania objawów typowych dla niedoczynności tarczycy warto odwiedzić lekarza endokrynologa, który przeprowadzi szczegółowy wywiad, oceni nasilenie objawów oraz stwierdzi, jakie badania na tarczycę będą konieczne do wykonania.

Badania hormonalne

Celem rozpoznania niedoczynności tarczycy i określenia jej typu konieczne jest oznaczenie poziomu hormonów:

• Wolnej tyroksyny fT4 oraz trójjodotyroniny fT3 produkowanych przez tarczycę,
• Hormonu tyreotropowego TSH produkowanego przez przysadkę mózgową (dzięki stymulacji TSH tarczyca produkuje fT4 i fT3.

W przypadku klinicznie jawnej niedoczynności tarczycy poziom fT4 jest obniżony, poziom fT3 może być obniżony lub może pozostawać w normie, natomiast stężenie TSH jest podwyższone. W przypadku hipotyreozy subklinicznej poziom hormonów tarczycy pozostaje w normie przy jednoczesnym przekroczeniu górnej granicy normy stężenia TSH we krwi. Subkliniczna niedoczynność tarczycy nie zawsze może dawać nasilone objawy, ale może stanowić znak ostrzegawczy i stanowić podstawę do regularnego wykonywania badań hormonalnych.

Badania biochemiczne

Badania biochemiczne mogą wykazać zmiany będące skutkiem niedoboru hormonów tarczycy, np. hiperlipidemię, niedokrwistość czy hiponatremię.

Podwyższone stężenie przeciwciał przeciwko tyreoperoksydazie (anty-tpo) lub tyreoglobulinie (anty-tg) przy zaburzonym poziomie hormonów tarczycy świadczy o zapaleniu tarczycy Hashimoto. W początkowym okresie choroby Hashimoto może występować przejściowa faza lekkiej nadczynności tarczycy - dzięki badaniu przeciwciał można precyzyjnie odróżnić wstępną fazę choroby Hashimoto od właściwej nadczynności tarczycy.

USG tarczycy

Usg tarczycy pozwala m.in. ocenić objętość tarczycy, echogeniczność miąższu gruczołu tarczowego oraz jego ukrwienie. Usg tarczycy wykrywa ewentualną obecność guzków, zwłóknień i zwapnień. W przypadku niedoczynności tarczycy gruczoł tarczowy może ulegać powiększeniu (tzw. wole), zawierać guzki (wole guzkowe) lub nie. W rzadszych przypadkach zapalenia tarczycy Hashimoto gruczoł tarczowy może ulec zmniejszeniu (postać zanikowa schorzenia).

Leczenie niedoczynności tarczycy

Leczenie pierwotnej niedoczynności tarczycy zależne jest od przyczyny. Jeśli przyczyną łagodnej niedoczynności tarczycy jest niedobór jodu, zaleca się uzupełnienie tego pierwiastka właściwą dietą i ewentualną suplementacją. Gdy tarczyca jest stale niezdolna do produkcji hormonów na wymaganym poziomie, konieczne jest doustne podawanie substytutu T4 – lewotyroksyny. Lekarz zawsze ustala indywidualną dawkę leku. W większości przypadków przyjmowanie lewotyroksyny konieczne jest przez całe życie.

Niedoczynność tarczycy – dieta

Odpowiednia dieta jest pomocna w stanach związanych z zarówno przejściowym jak i stałym niedoborem hormonów tarczycy. Przy niedoczynności tarczycy wskazane jest trzymanie się kilku zaleceń żywieniowych:

• Przyjmowanie produktów bogatych w białko (jajka, ryby morskie, mięso),
• Dbanie o odpowiednią podaż witaminy D, nienasyconych kwasów tłuszczowych oraz selenu,
• Ograniczenie spożycia produktów goitrogennych (wiążących jod): herbaty, orzeszków ziemnych, gorczycy, soi,
• Używanie soli jodowanej lub suplementacja jodem ściśle według zaleceń lekarza (nadmiar jodu również jest niekorzystny dla pracy tarczycy),
• Rezygnacja z produktów zawierających gluten i laktozę – w przypadku stwierdzenia nietolerancji pokarmowej.

Nadczynność i niedoczynność tarczycy jest zaburzeniem wymagającym leczenia. Umów się na wizytę do lekarza endokrynologa i skonsultuj niepokojące objawy.