Choroba Hashimoto

Na czym polega choroba Hashimoto?

Choroba Hashimoto należy do chorób autoimmunologicznych – układ odpornościowy kieruje nieprawidłową odpowiedź przeciwko własnej tarczycy. Przy Hashimoto dochodzi do wytworzenia przewlekłego stanu zapalnego, stąd też choroba ta nazywana jest również autoimmunologicznym zapaleniem tarczycy. W początkowym okresie schorzenie może nie dawać żadnych objawów lub bardzo rzadko może dawać przejściowe objawy związane z łagodną nadczynnością tarczycy. Dopiero gdy wskutek zniszczenia miąższu gruczołu tarczowego dojdzie do wtórnego spadku wydzielania hormonów tarczycowych (głównie tyroksyny) pojawiają się objawy typowe dla niedoczynności tarczycy, związane z chorobą Hashimoto.

Niedobór hormonów tarczycy (hipotyreoza) jest trwały, dlatego leczenie niedoczynności tarczycy wynikającej z choroby Hashimoto powinno być prowadzone do końca życia. Diagnostyką i leczeniem choroby Hashimoto zajmuje się lekarz endokrynolog. Właściwe rozpoznanie i wdrożenie terapii (przede wszystkim podawanie lewotyroksyny - syntentycznego analogu hormonu tyroksyny) daje możliwość uniknięcia wielu powikłań oraz poprawia komfort życia.

Przyczyny choroby Hashimoto

Co wywołuje chorobę Hashimoto? Do głównych czynników ryzyka limfocytarnego zapalenia tarczycy zalicza się predyspozycje genetyczne oraz czynniki związane z nieprawidłowym stylem życia (używki, zła dieta, przepracowanie). Urazy psychiczne oraz długotrwały stres prowadzących do wyczerpania psychofizycznego może mieć spory udział w wyzwalaniu zaburzeń funkcjonowania układu odpornościowego. Innymi możliwymi czynnikami ryzyka jest przewlekłe zapalenie wątroby typu C oraz przyjmowanie niektórych leków, np. interferonu alfa.

Hashimoto a inne choroby autoimmunologiczne

U chorych z zapaleniem tarczycy Hashimoto często diagnozuje się inne choroby autoimmunologiczne (np. toczeń rumieniowaty układowy czy reumatoidalne zapalenie stawów). Uważa się jednak, że współistnienie tych schorzeń jest raczej skutkiem oddziaływania wspólnych czynników ryzyka, a nie jest bezpośrednim wyzwalaniem jednego schorzenia autoimmunologicznego przez drugie.

Objawy Hashimoto

Typowe objawy choroby Hashimoto wynikają głównie z niedoczynności tarczycy. Warto jednak wspomnieć, że choroba ta może mieć również postać subkliniczną - w początkowym okresie nie muszą występować żadne objawy pomimo stanu zapalnego toczącego się w obrębie tarczycy. W rzadkich przypadkach inicjalna destrukcja miąższu tarczycy może wyzwalać objawy związane z łagodną nadczynnością tarczycy (nadpobudliwość psychoruchowa, uczucie gorąca, pocenie się). Objawy te są najczęściej krótkotrwałe i nie wpływają istotnie na stan zdrowia.

Gdy dojdzie do spadku wydzielania hormonów przez tarczycę i długotrwałego utrzymywania się tego stanu, może mieć to niekorzystne skutki zdrowotne. Warto więc wiedzieć, jakie są typowe objawy niedoczynności tarczycy:

• Objawy psychiczne - skłonność do stanów depresyjnych,
• Objawy skórne – sucha, szorstka skóra i włosy,
• Objawy neurologiczne - nadmierna senność, trudność w skupieniu uwagi, otępienie, depresja,
• Spowolnienie tempa metabolizmu – skłonność do tycia, przyrost masy ciała, uczucie zimna,
• uczucie szybkiej męczliwości mięśni,
• Spowolnienie perystaltyki jelit – przewlekłe zaparcia,
• Zaburzenia miesiączkowania u kobiet.

Choroba Hashimoto może prowadzić do powiększenia objętości tarczycy i wytworzenia wola tarczycowego. Powiększona tarczyca niekiedy uciska na przełyk, tchawicę, powodując uczucie dyskomfortu w tej okolicy. Obwód szyi jednocześnie ulega zwiększeniu.

Zapalenie tarczycy Hashimoto może mieć też postać zanikową – objętość gruczołu tarczowego maleje wraz z postępem choroby. Nie występują wtedy objawy związane z wolem tarczycowym.

Nieleczona niedoczynność tarczycy - skutki

Długotrwale nieleczona niedoczynność tarczycy może prowadzić do powikłań takich jak:

• dyslipidemia, miażdżyca, zaburzenia rytmu serca, choroby serca,
• zwiększone ryzyko niedokrwienia kończyn, udaru niedokrwiennego mózgu,
• zmniejszenie tolerancji wysiłkowej,
• niepłodność, trudności w zajściu w ciążę,
• przełom hipometaboliczny – śpiączka (przy skrajnie niskim poziomie hormonów tarczycy).

Hashimoto a ciąża

U kobiet ciężarnych z rozpoznaną chorobą Hashimoto występuje wyższe ryzyko poronień samoistnych. W związku z tym kobiety w ciąży powinny znajdować się pod ścisłą kontrolą lekarza endokrynologa i ginekologa. Dawki leków stosowanych w leczeniu niedoczynności tarczycy powinny być na bieżąco dostosowywane do wyników badań hormonalnych. Zawsze należy postępować ściśle według zaleceń lekarza – dzięki temu ograniczymy ryzyko niekorzystnych wahań poziomu hormonów tarczycy we krwi.

Choroba Hashimoto – diagnostyka

Badania poziomu hormonów

W chorobie Hashimoto stwierdza się obniżenie poziomu wolnej tyroksyny (ft4) oraz podwyższenie poziomu TSH we krwi (hormonu tyreotropowego wydzielanego przez przysadkę mózgową).

Badania immunologiczne

Stężenia przeciwciał przeciwtarczycowych są w chorobie Hashimoto podwyższone. Są to przeciwciała przeciwko tyreoperoksydazie (anty-TPO) i/lub tyreoglobulinie (anty-TG). W niektórych przypadkach stwierdza się również obecność przeciwciał skierowanych przeciwko receptorowi TSH.

Badanie ultrasonograficzne tarczycy

U osoby chorej na Hashimoto tarczyca może być powiększona (wole tarczycowe), może mieć normalne wymiary lub też może mieć zmniejszoną objętość. W badaniu USG stwierdza się obniżoną echogeniczność miąższu gruczołu tarczowego, zatarcie jego pierwotnej struktury oraz obecność zwłóknień pozapalnych.

Choroba Hashimoto – leczenie

Choroba Hashimoto jest chorobą postępującą, a spowodowana przez nią niedoczynność tarczycy jest trwała. Celem leczenia jest zapobieganie skutkom niedoczynności tarczycy poprzez przyjmowanie leków zawierających syntetyczne odpowiedniki hormonów tarczycy. Dawkę leku ustala indywidualnie lekarz endokrynolog.

Wskazaniem do leczenia farmakologicznego są nieprawidłowe wyniki badań hormonalnych – obniżenie poziomu tyroksyny i podwyższenie poziomu TSH. Wysoki poziom przeciwciał przeciwtarczycowych jest jedynie wskazaniem do obserwacji i regularnych wizyt u endokrynologa.

W związku z faktem, że procesy zapalne w chorobie Hashimoto podwyższają ryzyko wystąpienia raka gruczołu tarczowego, ważne jest aby regularnie wykonywać badania USG tarczycy. Każdą podejrzaną zmianę o potencjalnych cechach złośliwości należy zbadać dokładniej, wykonując biopsję tarczycy.

W przypadku gdy wole tarczycowe uciska sąsiadujące struktury, oprócz hormonoterapii lekarz może rozważyć wycięcie części lub całego gruczołu tarczowego (strumektomię).

Dieta w chorobie Hashimoto

Skutkiem nieleczonej choroby tarczycy Hashimoto może być nadmierna masa ciała, ponieważ niedobór hormonów tarczycy spowalnia metabolizm i sprzyja tyciu. Gdy poziom hormonów tarczycy zostaje uregulowany lekami, kontrola masy ciała lub jej redukcja powinna stać się łatwiejsza.

Zalecenia dietetyczne dla osób z niedoczynnością tarczycy obejmują:

• regularne spożywanie 4-5 posiłków dziennie,
• dostosowanie kaloryczności do aktualnego poziomu aktywności lub zmniejszenie kaloryczności, gdy chcemy pozbyć się nadwagi,
• dbanie o optymalną podaż zdrowych kwasów tłuszczowych omega 3, witaminy D3, selenu, jodu,
• przyjmowanie produktów bogatych w błonnik,
• u osób z potwierdzoną badaniami nietolerancją glutenu lub laktozy – eliminacja produktów zawierających te związki,
• u osób z wolem tarczycowym ograniczenie produktów goitrogennych (wolotwórczych), tj. surowych warzyw kapustnych, soi, oleju rzepakowego,
• unikanie produktów wysoko przetworzonych, tj. słodyczy, produktów typu fast-food.