Chondromalacja rzepki - przyczyny, objawy, leczenie

Czym jest chondromalacja?

Chondromalacja to zmiany patologiczne w chrząstce stawowej, które predysponują do przyspieszonego rozwoju artrozy (choroby zwyrodnieniowej). Chrząstka stawowa pokrywa końce kostne, tworząc powierzchnie stawowe, które amortyzują obciążenia, zmniejszają tarcie oraz umożliwiają płynny ruch w stawie. Zdrowa chrząstka szklista jest gładka, lśniąca, o zabarwieniu niebiesko-białym, zachowuje odpowiednią sprężystość i grubość. W pewnych warunkach integralność struktury chrząstki zostaje zaburzona, co pociąga za sobą spadek jej odporności mechanicznej. Mówimy wtedy o chondromalacji – stanie chrząstki, w którym nie posiada już właściwości takich jak w zdrowym stawie.

Czego dotyczy chondromalacja rzepki?

Chondromalacja rzepki dotyczy chrząstki pokrywającej powierzchnię stawu rzepkowo-udowego – jest to tylna powierzchnia rzepki oraz przednia powierzchnia kłykci kości udowej. Rzepka jest największą trzeszczką w ciele człowieka – umożliwia bardziej efektywne przenoszenie sił mięśnia czworogłowego na staw kolanowy podczas prostowania lub hamowania zginania kolana. W trakcie tych ruchów rzepka ślizga się po przedniej powierzchni stawowej kości udowej. Przy zgiętym kolanie rzepka jest mocniej dociskana do kości udowej, w wyproście natomiast ulega rozluźnieniu.

Chondromalacja wiąże się z utratą gęstości struktury i rozmiękaniem chrząstki. Staje się ona matowa, biało-żółtawa, „rozpulchniona”. Prowadzi do spadku wytrzymałości chrząstki na obciążenia mechaniczne. Otwiera to drogę do powstawania mikrouszkodzeń, wygnieceń czy zarysowań na powierzchni chrząstki, które następnie mogą przeobrazić się w głębsze szczeliny. Z czasem powstają ubytki stopniowo odsłaniające warstwę podchrzęstną kości.

Rozmiękanie chrząstki stawowej w stawie rzepkowo-udowym to moment, w którym można jeszcze wyhamować proces destrukcji powierzchni stawowych, głównie poprzez niwelację przyczyn i czynników ryzyka. Gdy przeciążenia spowodują powstanie głębokich szczelin czy ubytków w chrząstce, zwykle wiąże się to przyspieszeniem zwyrodnienia przedniego przedziału kolana (staw rzepkowo-udowy). Ważne jest więc szybkie rozpoznanie nieprawidłowego stanu chrząstki już na wczesnym etapie zmian patologicznych.

Stopnie chondromalacji

I stopień. Pojawia się rozmiękanie i rozpulchnienie chrząstki.

II stopień. W chrząstce rzepki dochodzi do powstawania szczelin i małych ubytków do 1,25 mm szerokości.

III stopień. Zachodzi powiększenie szczelin w obrębie chrząstki – powyżej 1,25 mm, a także ich pogłębienie aż do kości, ale bez jej odsłonięcia.

IV stopień. Ubytki chrząstki z odsłonięciem kości podchrzęstnej.

Chondromalacja rzepki - objawy

Objawy chondromalacji zwykle mają niewielkie nasilenie, często ciągną się miesiącami, a nawet latami i bywają ignorowane do czasu zaostrzenia dolegliwości bólowych. Głównym symptomem jest dyskomfort w przedniej części kolana, który towarzyszy długotrwałemu siedzeniu ze zgiętymi kolanami. W takich warunkach rzepka jest mocniej dociskana do kości udowej, co prowadzi do kompresji powierzchni stawowych. Po powstaniu z krzesła wile osób musi „rozchodzić” stawy kolanowe lub odruchowo rozmasować przednią część kolana. Ból nasila się także przy cięższej pracy mięśnia czworogłowego uda w trakcie biegania, schodzenia ze schodów czy wykonywania przysiadów. Po zakończeniu aktywności fizycznej w porach wieczornych może być zauważalne lekkie opuchnięcie z przodu kolana.

Gdy pierwsze objawy są ignorowane, a stawy kolanowe dalej ulegają regularnemu przeciążaniu, łagodny dyskomfort w obrębie kolana może przeobrazić się w tępy ból z przodu rzepki. Powstanie ubytków, nierówność powierzchni stawowych oraz postępująca ich destrukcja może powodować powstawanie bolesnych trzeszczeń i chrobotań odczuwanych podczas zgania i prostowania kolana.

Kasia z recepcji

Podejrzewasz u siebie chondromalację rzepki?

Umów konsultację u lekarza ortopedy i dowiedz się, jakie metody postępowania będą najlepsze dla Twojego kolana.

Umów wizytę u ortopedy w Krakowie

Przyczyny

Do czynników predysponujących do powstania chondromalacji rzepki zalicza się:

• Wady anatomiczne budowy stawu rzepkowo-udowego – w tym dysplazja stawu rzepkowo-udowego,
• Przebyte urazy kolana, zwłaszcza zwichnięcia rzepki i silne stłuczenia po upadku na rzepkę, złamania rzepki,
• koślawość lub szpotawość kolan,
• nadmierne przeciążenie kolan sportem z niewystarczającymi okresami regeneracji i brakiem rozluźniania nadmiernie napiętych mięśni, zespół bocznego przyparcia rzepki,
• praca fizyczna obejmująca częste klękanie, kucanie, wchodzenie i schodzenie ze schodów,
• obecność chorób reumatoidalnych, np. RZS,
• niezdrowy styl życia: palenie papierosów, nadużywanie alkoholu, dieta bogata w produkty wysoko przetworzone – przyspieszenie procesów starzenia się organizmu.

Diagnostyka

Dolegliwości bólowe przedniego przedziału kolana stanowią wskazanie do udania się do ortopedy. Lekarz zbierze dokładny wywiad dotyczący warunków, w których pojawiają się dolegliwości kolana, a także przeprowadzi testy manualne, które mogą wywołać opisywane objawy. W kolejnym kroku ortopeda dokona wyboru odpowiednich badań obrazowych. Zdjęcia rentgenowskie mogą być przydatne w ocenie osi stawu kolanowego oraz rozpoznaniu wad budowy stawu udowo-rzepkowego. Warto podkreślić, że w RTG chrząstka jest niewidoczna, a więc nie jest możliwa ocena jej struktury. Zdjęcia rentgenowskie bardziej przydają się w diagnostyce zaawansowanych zmian zwyrodnieniowych, w przebiegu których widoczne jest wyraźne zwężenie szpary stawowej oraz zmiany kostne takie jak: sklerotyzacja warstwy podchrzęstnej, patologiczne wyrośla kostne czy geody i nadżerki kostne.

Precyzyjną ocenę chrząstki stawowej zapewnia badanie rezonansu magnetycznego (MRI, magnetic resonance imaging). Badanie MRI pozwala na identyfikacje wczesnych stadiów nieprawidłowości w obrębie chrząstki, pierwszych ubytków i szczelin na jej powierzchni. Rezonans magnetyczny to wciąż rozwijająca metoda diagnostyczna – postęp technologii umożliwia zwiększanie rozdzielczości i dokładności wykonywanych badań, co poszerza możliwości oceny chrząstki stawowej.

Jeśli podejrzewa się zmiany pourazowe lub bardziej skomplikowane wady anatomiczne w obrębie stawu kolanowego, lekarz może dodatkowo zadecydować o konieczności wykonania tomografii komputerowej 3D.

Różnicowanie

Dzięki kompleksowo przeprowadzonej diagnostyce lekarz może odróżnić początki zmian zwyrodnieniowych od innych stanów patologicznych, np. zespołu fałdu przyśrodkowego, ostrego uszkodzenia chrząstki kolana, uszkodzenia łąkotki, wysięku zapalnego w stawie kolanowym, zapalenia kaletki.

Chondromalacji rzepki - leczenie

Leczenie chondromalacji rzepki można podzielić na leczenie zachowawcze i operacyjne. Chrząstka szklista nie posiada naczyń krwionośnych, w związku z czym nie jest możliwa jej samoistna regeneracja w dosłownym znaczeniu tego słowa. Konieczne jest więc rozpoznanie nieprawidłowości w jej strukturze na wczesnym etapie, by nie doprowadzić do powstania większych uszkodzeń.

Ćwiczenia, jazda na rowerze

Leczenie zachowawcze skupia się na niwelacji sił negatywnie oddziałujących na biomechanikę stawu rzepkowo-udowego. Gdy przyczyną przeciążenia chrząstki jest jej nierównomierna dystrybucja obciążeń związana z bocznym przyparciem rzepki, celem postepowania jest przywrócenie prawidłowej równowagi mięśniowej w obrębie stawu kolanowego. Doświadczony fizjoterapeuta przeprowadzi zabiegi rozluźniające nadmiernie napięte pasmo biodrowo-piszczelowe (nieprawidłowo pociągające rzepkę w bok), a także nauczy ćwiczeń wzmacniających głowę przyśrodkową mięśnia czworogłowego uda (centralizującego rzepkę). Postępowanie takie będzie skuteczne, jeśli przyczyną nieprawidłowej biomechaniki ruchu rzepki jest dysbalans napięć mięśniowych (wywołany np. poprzez sport czy pracę fizyczną).

Lekarz ortopeda może zaproponować dostawowe podanie kwasu hialuronowego, który poprawia parametry płynu stawowego i pozytywnie wpływa na stan odżywienia chrząstki stawowej. Iniekcje przeprowadzane są pod kontrolą USG, dzięki czemu zapewnianie jest bezpieczeństwo podczas zabiegu.

W przypadku rozpoznania chondromalacji rzepki konieczna jest także modyfikacja stylu życia i podejmowanej aktywności. Biegacze powinni zrezygnować z bardziej obciążających kolana biegów górskich na rzecz spokojnych wybiegań po płaskim terenie, np. po parku czy lesie. W przypadku rozpoznanych wad stóp wpływających negatywnie na biomechanikę kolana, warto zaopatrzyć się we wkładki ortopedyczne. Gdy pomimo tego dolegliwości nie ustępują, pozostaje przestawienie się na najbardziej zdrowy dla kolan sport, którym jest jazda na rowerze. Aby rower przyczyniał się do utrzymania kondycji stawów, konieczne jest jego odpowiednie wyregulowanie, o czym możesz przeczytać w tekście pt. Ból kolan a jazda na rowerze.

Czego nie wolno robić przy chondromalacji rzepki?

Zaleca się unikania przede wszystkim:

• uczestnictwa w zajęciach sportowych o wysokiej intensywności i dynamice, gdy zajęcia te nasilają bóle kolan (np. crossfit, biegi górskie, podnoszenie ciężarów z pozycji przysiadu),
• ciężkiej pracy fizycznej z częstym przebywaniem w pozycji klęczącej,
• otyłości – masa ciała zwiększa obciążenie stawu rzepkowo-udowego podczas siadania i wstawania,
• długotrwałego siedzenia ze zgiętymi nogami.

Operacja

Leczenie operacyjne podejmuje się gdy:

• przyczyną przeciążeń chrząstki stawowej rzepki są wady wrodzone lub deformacje pourazowe wymagające korekcji chirurgicznej,
• doszło do ostrego urazowego uszkodzenia chrząstki rzepki,
• powstałe zmiany zwyrodnieniowe wywołują ból, który nie podlega łagodzeniu poprzez postępowanie zachowawcze.

Metody leczenia operacyjnego są dobierane indywidualnie i mogą obejmować:

• osteotomie korekcyjne kości piszczelowej, udowej, pogłębianie rowka kości udowej,
• stabilizację uszkodzonego troczka przyśrodkowego rzepki,
• mikrozłamania, wypełnienie ubytku żelem lub błoną kolagenową inicjujące procesy gojenia i wypełnienie ubytku chrząstką włóknistą,
• endoprotezoplastyka – wszczepienie sztucznej protezy rzepki.

Kasia z recepcji

Chcesz dowiedzieć się więcej na temat możliwości leczenia chondromalacji rzepki?

Skonsultuj stan Twojego kolana z lekarzem ortopedą i uzyskaj indywidualny plan leczenia.

Umów wizytę u ortopedy w Krakowie